Circulus Latinus Bruxellensis sub auspiciis sodalitatis Melissae necnon fundationis «Humanitas Europae» Bruxellis congregari solet secundo quoque mense, moderante Gaio Licoppe, ad Latinitatem iucunde exercendam.
Saturni die 20 m. Septembris a. 2025
Undecim fuerunt participes. Solito more, singuli aliquid primum narraverunt de feriis suis aestivis. Argumentum postea proposuit Matthaeus de interpretando Horatii claro carmine, in quo inest clarissima sententia ‘carpe diem’, atque commentatus est.
Singuli tum, quid sentirent de hac re, dixerunt; equidem miratus sum quod nemo quicquam dixisset de Leuconoe, cui Horatius carmen dedicavit. Huius enim praenominis etymologia alludere potest ad puellam ‘candidam’, ut hodie dicere solemus, id est vitae adhuc ignara, tamquam si poeta eam invitaret ad Venerem potius celebrandam. Sed e disputatione patuit sat multas esse huius carminis interpretationes.
Post pausam cafeariam Titinum iterum tractavimus: imaginibus Templi Solis in albo proiectis, scaenas explicuimus et Francogallicum textum in Latinum vertimus.
Denique Ciceronis textum legimus et explicuimus, qui hic infra exhibetur.
Sessione dimissa, septem nostrum una iucunde necnon Latine cenaverunt.
In posterum! Interea bene valete!
Cicero, De divinatione, 2, 56 sq., passim
Quod est ante pedes, nemo spectat, caeli scrutantur plagas
(Enn. in Cic. Div. 2, 13, 30)
Sed iam ad te venio,
‘O sancte Apollo, qui umbilicum certum terrarum obsides,
unde superstitiosa primum saeva evasit vox fera’.
Tuis enim oraculis Chrysippus totum volumen implevit partim falsis, ut ego opinor, partim casu veris, ut fit in omni oratione saepissime, partim flexiloquis et obscuris, ut interpres egeat interprete, et sors ipsa ad sortes referenda sit, partim ambiguis, et quae ad dialecticum deferenda sint. Nam cum illa sors edita est opulentissimo regi Asiae: ‘Croesus Halyn penetrans magnam pervertet opum vim’, hostium vim se perversurum putavit, pervertit autem suam. Utrum igitur eorum accidisset, verum oraclum fuisset. Cur autem hoc credam umquam editum Croeso, aut Herodotum cur veraciorem ducam Ennio? Num minus ille potuit de Croeso quam de Pyrrho fingere Ennius?
Quis enim est qui credat Apollinis ex oraculo Pyrrho esse responsum: ‘Aio te, Aeacida, Romanos vincere posse’? Primum, Latine Apollo numquam locutus est; deinde, ista sors inaudita Graecis est; praeterea, Pyrrhi temporibus iam Apollo versus facere desierat; postremo, quamquam semper fuit, ut apud Ennium est,
‘stolidum genus Aeacidarum,
bellipotentes sunt magis quam sapientipotentes’,
tamen hanc amphiboliam versus intellegere potuisset, ‘vincere te Romanos’ nihilo magis in se quam in Romanos valere; nam illa amphibolia quae Croesum decepit, vel Chrysippum potuisset fallere, haec vero ne Epicurum quidem! (...)
Similis est error in somniis. (...)
Venit enim iam in contentionem, utrum sit probabilius, deosne immortales, rerum omnium praestantia excellentes, concursare omnium mortalium qui ubique sunt, non modo lectos, verum etiam grabatos et, cum stertentem aliquem viderint, obicere eis visa quaedam tortuosa et obscura, quae illi exterriti somno ad coniectorem mane deferant? An natura fieri ut mobiliter animus agitatus, quod vigilans viderit, dormiens videre videatur? Utrum philosophia dignius, sagarum superstitione ista interpretari an explicatione naturae? Ut, si iam fieri possit vera coniectura somniorum, tamen isti, qui profitentur, eam facere non possint; ex levissimo enim et indoctissimo genere constant. Stoici autem tui negant quemquam nisi sapientem divinum esse posse. Chrysippus quidem divinationem definit his verbis: vim cognoscentem et videntem et explicantem signa, quae a dis hominibus portendantur; officium autem esse eius praenoscere, dei erga homines mente qua sint quidque significent, quem ad modumque ea procurentur atque expientur. Idemque somniorum coniectionem definit hoc modo: esse vim cernentem et explanantem, quae a dis hominibus significentur in somnis. Quid ergo? Ad haec mediocri opus est prudentia an et ingenio praestanti et eruditione perfecta? Talem autem cognovimus neminem.